Deutschlands großer Rauschangriff
Η μεγάλη επίθεση της Γερμανίας με όπλο τα ναρκωτικά
Der Tagesspiegel, 9.7.12
Του Sebastian Leber
Ηρωίνη
Όποιος αναζητήσει στην ιστοσελίδα της Bayer το όνομαFelix Hoffmann θα βρει την φωτογραφία ενός νεαρού με υπογένειο και τουπέ που υποχωρεί. Δίπλα στην φωτογραφία θα δει μια εκτενή περιγραφή των κατορθωμάτων του: γεννημένος το 1868, γόνος οικογένειας επιχειρηματιών, σπούδασε χημεία στο Μόναχο, έλαβε το διδακτορικό του με βαθμό «magna cumlaude», κατόπιν προσελήφθη στην εταιρία, που τότε ονομαζόταν «Farbenfabriken vorm. Friedr. Bayer&Co.». Στις 10 Αυγούστου 1897, γράφει στην ιστοσελίδα, οHoffmann έκανε μια ιστορική ανακάλυψη: από το σαλικυλικό και το οξικό οξύ παρασκεύασε μια ουσία, που θα οδηγήσει την εταιρία στην παγκόσμια επιτυχία. «Η ασπιρίνη έκανε το όνομα Bayer γνωστό σε όλο τον κόσμο, όσο κανένα άλλο φάρμακο».
Αυτό που στο βιογραφικό δεν αναφέρεται είναι η δεύτερη ρηξικέλευθη ανακάλυψη του Hoffmann, η οποία έγινε λίγες μέρες αργότερα. Και αυτή η ανακάλυψη οδηγεί την εταιρία στην επόμενη παγκόσμια επιτυχία.
«Τέρμα ο βήχας χάριν στην ηρωίνη». Με αυτήν την φράση διαφήμιζαν το 1898 οι εφημερίδες το νέο φάρμακο, που ήταν ιδιαίτερα κατάλληλο για τα παιδιά. Η διαφημιστική καμπάνια γίνεται και στην Ισπανία. Στις αγγελίες των εφημερίδων, ένα χαρούμενο αγόρι κρατά περήφανο το μπουκαλάκι με την ηρωίνη στο χέρι, και λέει: «Mi catarro hadesaparecido»(Το συνάχι μου εξαφανίστηκε). Οι αγγελίες δεν υπόσχονται το ακατόρθωτο: πράγματι, το υγρό εξαφανίζει πολύ γρήγορα τους πόνους. Όπως στην περίπτωση της ασπιρίνης, ο Hoffmann πειραματιζόταν με το οξικό οξύ, αυτή την φορά όμως συνδυάζοντας το με την μορφίνη, η οποία απομονώνεται από το όπιο, τον αποξηραμένο χυμό της παπαρούνας. Νέες δυνατότητες θεραπείας προστίθενται συνεχώς. Η ηρωίνη συνίσταται πια για την θεραπεία της επιληψίας, άσθματος, καρδιοπαθειών και σχιζοφρένειας. Επίσης για κολικούς στα βρέφη. Ένα από τα πλεονεκτήματα της ηρωίνης είναι ότι δεν προκαλούσε εξάρτηση. Η εταιρία ανέφερε την δυσκοιλιότητα ως πιθανή παρενέργεια. Για δυο ολόκληρα χρόνια, το φάρμακο πωλείται στα φαρμακεία, και χορηγείται χωρίς συνταγή και χωρίς περιορισμό της ηλικίας των χρηστών.
Καθώς οι γιατροί αρχίζουν να αναφέρουν τις πρώτες περιπτώσεις εξάρτησης, η εταιρία αμύνεται. Ο CarlDuisberg, που διετέλεσε και διοικητής της εταιρίας, απαίτησε να κλείσουν τα στόματα των εχθρών. Βρίσκουν πράγματι υποστηρικτές, οι οποίοι γράφουν θετικές εκθέσεις για το φάρμακο. Ένας γιατρός μάλιστα επαινεί την ηρωίνη ως το «πιο ασφαλές και το καλύτερο φάρμακο για τον βήχα». Μόλις το 1971 απαγορεύτηκε η χρήση της ηρωίνης δια νόμου.
Κοκαΐνη
Ο έπαινος του καθηγητή του είναι συγκρατημένος: «Η διατριβή του κ. Albert Niemann, είναι μια πολύ σημαντική εργασία. Το πρόβλημα βέβαια που του έθεσα ήταν βατό, και η ανακάλυψη την οποία έκανε, μπορούσε σχεδόν να προβλεφθεί. Ο 25-χρόνος είχε περιγράψει τα συστατικά των φύλλων της κόκας, τα οποία του είχε φέρει ένας Αυστριακός τυχοδιώκτης από την Νότιο Αμερική. 30 κιλά καλά διατηρημένα φύλλα είχε στη διάθεση του. Στο εργαστήριο του, στην Göttingen, ο Niemann κατάφερε να απομονώσει μια ουσία, που είχε αναπάντεχη δράση: «ναρκώνει την γλώσσα στο σημείο που την αγγίζει», είχε σημειώσει.
Ο Niemann ήθελε από παιδί «να μάθει την τέχνη, να παρασκευάζει φάρμακα». Την ανακάλυψη του την ονομάζει κοκαΐνη. Από το 1862 η φαρμακευτική εταιρία Merck, με έδρα την πόλη Darmstadt, είχε αρχίσει την μαζική παραγωγή. Την κοκαΐνη κατ’ αρχάς χρησιμοποιούσαν οι οφθαλμίατροι ως τοπικό αναισθητικό. Αργότερα την έδιναν για ενοχλήσεις του στομάχου και για τον πονοκέφαλο. ΟAlbert Niemann δεν είχε ζήσει για να δει την επιτυχία της ουσίας που ανακάλυψε. Λίγο καιρό μετά την δημοσίευση της διατριβής του αρρωσταίνει και επιστρέφει στους γονείς του. Είναι πολύ πιθανόν, ότι κατά τις παλαιότερες έρευνες του να εισέπνευσε το διχλωροδιεθυλσουφίδιο, ένα δηλητήριο, γνωστό με το όνομα αέριο μουστάρδας. ΟNiemann πέθανε στα 26 του χρόνια από διαπύηση των πνευμόνων.
Ecstasy
Το χαρτί που φέρει τον αριθμό 274350, είχε κατατεθεί το 1912 στην βασιλική υπηρεσία ευρεσιτεχνιών στο Βερολίνο. Εκεί περιγράφεται η κατασκευή διαφόρων μέχρι τότε άγνωστων υγρών. Η χρήση τους είναι άγνωστη. Στην αίτηση για την αναγνώριση της ευρεσιτεχνίας υπάρχει μια ασαφής πρόταση, που λέει ότι «οι ουσίες αυτές είναι σημαντικά ενδιάμεσα προϊόντα στην πορεία παρασκευής θεραπευτικά δραστικών ουσιών». Την άδεια παίρνει η εταιρία Merck η οποία ήδη κατασκευάζει κοκαΐνη. Ανάμεσα στα υγρά βρίσκεται και ένα άχρωμο λάδι, με το όνομα MDMA (3,4-μεθυλενδιοξυ-Ν-μεθυλαμφεταμίνη). Και επειδή δεν βρίσκουν κάποια εφαρμογή για την ουσία, γρήγορα ξεχνιέται. Κατά την δεκαετία του 1950, η πολεμική αεροπορία των ΗΠΑ διεξάγει μια σειρά πειραμάτων. Μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστό αν προσπαθούσαν να βρουν τον ορό της αλήθειας ή ένα χημικό όπλο. Το 1970 γίνεται γνωστό ότι η ουσία αυτή προκαλεί ευφορία. Την περίοδο αυτή εμφανίζεται τοMDMA στην δυτική ακτή των ΗΠΑ με την μορφή δισκίων, ως το ναρκωτικό για τα πάρτι, με το όνομα «Ecstasy».
Speed
Μια άλλη διδακτορική διατριβή, σε αντίθεση με αυτή τουNiemann, περνά απαρατήρητη. Το 1887, ο Lazar Edeleanu, γεννημένος στην Ρουμανία, κατέθεσε στοFriedrich - Wilhelms - Universität στο Βερολίνο την διατριβή με τον τίτλο: «Über einige Derivate derPhänylmethacrylsäure und der Phenylisobuttersäure». Στην εργασία αυτή περιέγραψε μεταξύ άλλων και ένα υγρό που μύριζε ελαφρώς και είχε καυτερή γεύση. Κανένας πια δεν ασχολείται με το θέμα, ούτε και ο ίδιος, που στράφηκε στην χημεία πετρελαίου. Προς το τέλος της δεκαετίας του 1920, Αμερικανοί χημικοί άρχισαν να ασχολούνται με την ουσία αυτή, η οποία στο μεταξύ πήρε το όνομα αμφεταμίνη. Είχαν διαπιστώσει ότι η λήψη της ουσίας ανεβάζει την πίεση και διαστέλλει τους βρόγχους. Από το 1932 η αμφεταμίνη πωλείται ως φάρμακο για το άσθμα. Στο μεταξύ γίνονται αντιληπτές και άλλες επιπτώσεις της χρήσης της αμφεταμίνης: υποστέλλει την πείνα, την δίψα, την αίσθηση πόνου και την κούραση. Ταυτόχρονα απελευθερώνει ενέργεια. Η αυτοπεποίθηση και διάθεση για ρίσκο αυξάνονται. Ο αριθμός των πιθανών εφαρμογών αυξάνεται, και φτάνει τις 39: μεταξύ άλλων το φάρμακο είναι κατάλληλο για το συνάχι, το κρυολόγημα, την ανικανότητα, το Πάρκινσον, την κατάθλιψη, ημικρανία, επιληψία, ζάλη, αλλά και έλεγχο του βάρους. Η 15-χρονηJudy Garland αναγκάζεται να πάρει μεγάλες δόσεις. Είναι ήδη πολύ μεγάλη για να παίξει την Dorothy στον «Μάγο του Οζ». Οι αμφεταμίνες θα πρέπει να εξασφαλίσουν ότι το στήθος της δε θα μεγαλώσει άλλο μέχρι το τέλος των γυρισμάτων. Η ηθοποιός δεν μπορεί πια να αφήσει την αμφεταμίνη. Στην Γερμανία η ουσία απαγορεύεται δια νόμου από το 1981. Την περίοδο αυτή η αμφεταμίνη είναι ήδη διάσημη ως ναρκωτικό για τα πάρτι, με το όνομα «Speed».
Crystal Meth
Οι ερευνητές της φαρμακευτικής εταιρίας Tammler-Werke, Βερολίνο, για 4 χρόνια προσπαθούσαν να βελτιώσουν τις αμφεταμίνες. Το 1937 κατέθεσαν τελικά μια ευρεσιτεχνία: η ουσία μεθαμφεταμίνη καταστέλλει επίσης την κούραση, την πείνα, την δίψα και τον φόβο - έχει όμως 6 φορές πιο ισχυρή δράση η οποία διαρκεί περισσότερο, τουλάχιστον για 10 ώρες. Με το όνομα Pervitin βγαίνει στην αγορά. Τα δισκία πωλούνται στα φαρμακεία χωρίς συνταγή. Στο περιτύλιγμα γράφει «Wachhaltemittel» (ουσία που κρατά ξύπνιο). Με την έναρξη του β’ ΠΠ αυξάνεται η παραγωγή. Η Wehrmacht γίνεται ο κύριος πελάτης, και διαμοιράζει τα χάπια σε στρατιώτες στο μέτωπο, σε οδηγούς και πιλότους. Κατά την εισβολή στην Γαλλία χρησιμοποιήθηκαν κάπου 35 εκατομμύρια δισκία. Οι αξιωματικοί όμως είχαν από πολύ νωρίς αρχίσει να παραπονιούνται ότι το Pervitinκάνει τους στρατιώτες πρόσκαιρα πιο παραγωγικούς, αλλά στο βάθος του χρόνου καταθλιπτικούς και εξαρτημένους. Μερικοί καταρρέουν, κάποιοι πεθαίνουν. Μεταξύ των στρατιωτών τα χάπια ονομάζονται «Panzerschokolade» (σοκολάτα-τεθωρακισμένο) ή «Hermann-Göring-Pillen». Ο νεαρός τότε Heinrich Böll, το 1940 ως στρατιώτης στην Πολωνία, ζητά από τους γονείς του να του στείλουν και άλλα χάπια. Σε κάποιο γράμμα λέει: «Στείλτε μου Pervitinόσο πιο γρήγορα γίνεται». Μια άλλη φορά: «Μπορείτε να μου στείλετε λίγο Pervitin για να το έχω απόθεμα;». Επειδή ο κίνδυνος εξάρτησης είναι εν όψη, η κυβέρνηση περιορίζει την πώληση για τους πολίτες. Το Pervitin παρέχεται πια μόνο με συνταγή γιατρού. Για τους στρατιώτες δεν ισχύει ο περιορισμός. Στο στρατόπεδο συγκέντρωσηςSachsenhausen, οι χημικοί προσπαθούν ανεπιτυχώς να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου: οι κρατούμενοι παίρνουν Pervitin και μετά βηματίζουν για 80 ώρες φέροντας σάκους γεμάτους άμμο στην πλάτη. Προς το τέλος του πολέμου Pervitin έπαιρναν και παιδιά που βοηθούσαν στα αντιαεροπορικά πολυβόλα.
Η Bundeswehr (ο στρατός της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας) απαγορεύει τις μεθαμφεταμίνες την δεκαετία του 1970. Ο στρατός της Ανατολικής Γερμανίας απαγορεύει τις μεθαμφεταμίνες το 1988. Την ίδια περίοδο, η ουσία θριαμβεύει στις ΗΠΑ. Λέγεται πια «Crystal Meth». Η ουσία γίνεται πλατιά γνωστή με την τηλεοπτική σειρά «Breaking Bad», όπου ένας καθηγητής χημείας μεταμορφώνεται σε παραγωγό ναρκωτικών.
Μεθαδόνη
Τα στρατεύματα των ΗΠΑ καταλαμβάνουν το εργοστάσιο της εταιρίας Hoechst. Η παραγωγή είχε ήδη σταματήσει, καθώς οι διευθυντές είχαν στείλει τους 12000 εργάτες μια εβδομάδα προηγουμένως στο σπίτι. Κατά τις επόμενες μέρες οι Αμερικανοί βρίσκουν τους ερευνητές της εταιρίας, η οποία για 20 χρόνια ανήκε στην I.G.Farben, και τους ανακρίνουν, προσπαθώντας να πληροφορηθούν για το τι είχαν ανακαλύψει τελευταία. Οι Αμερικανοί κατάσχουν ότι βρίσκουν (έγγραφα) και στέλνουν το υλικό στην πατρίδα. Η κυβέρνηση πουλά τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας στις εκεί φαρμακευτικές εταιρίες προς ένα δολάριο για κάθε χημικό τύπο. Η επιχείρηση Eli Lilly αγοράζει την ανακάλυψη με το όνομα «VA 10820» - ένα ισχυρό παυσίπονο, το οποίο οιMax Bockmühl και Gustav Ehrhart είχαν το 1939 συνθέσει, αλλά η έρευνα δε είχε προχωρήσει στο κλινικό στάδιο. Σύμφωνα με τους εφευρέτες, η ουσία έχει διπλάσια δραστικότητα από την μορφίνη, και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον βήχα. Τα άτομα όμως στα οποία έγιναν τα πειράματα (στο Βερολίνο) παρουσίασαν δύσπνοια και ίλιγγο. Η αμερικάνικη εταιρία ξεκινά πειράματα με χαμηλότερες δόσεις, πρώτα σε ζώα και αργότερα σε ασθενείς του δημόσιου νοσοκομείου της Ιντιανάπολις. Οι ερευνητές αποφαίνονται ότι η ουσία δεν προκαλεί εξάρτηση. Ονομάζεται πια μεθαδόνη αλλά στην αγορά προωθείται με το όνομα «Dolophine». Επικριτές διαδίδουν ότι το εμπορικό όνομα αναφέρεται στο όνομαAdolf Hitler, και ότι οι Γερμανοί στρατιώτες έπαιρναν την ουσία κατά τον πόλεμο, πράγμα που δεν ισχύει. Λίγο μετά την καθιέρωση της ουσίας στην αγορά, μελέτες είχαν δείξει ότι η ουσία προκαλεί ισχυρή εξάρτηση.
Στην μεταπολεμική Γερμανία, η εταιρία Hoechst ιδρύεται εκ νέου. Οι ΗΠΑ επιστρέφουν όλα τα έγγραφα. Το 1948 η εταιρία παράγει το παυσίπονο σε μορφή δισκίων και ως υγρό. Πολύ σύντομα γίνεται το τρίτο σε πωλήσεις προϊόν της εταιρίας. Από το 1953 η χρήση της ουσίας καθορίζεται από τον νόμο για το όπιο.
Κατά την δεκαετία του 1970 αρχίζουν να δίνουν μεθαδόνη σε εξαρτημένους από ηρωίνη. Η μέθοδος είναι μέχρι σήμερα αμφιλεγόμενη, λόγω μικρής επιτυχίας και υψηλού ποσοστού υποτροπής.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος